Merkez Bankası toplantı tutanaklarını yayımladı. Özet metinde, faiz artışı kararının, dezenflasyonun en kısa müddette tesisi, enflasyon beklentilerinin çıpalanması, fiyatlama davranışlarındaki bozulmanın denetim altına alınması için başlatılan nakdî sıkılaştırma sürecinin birinci adımı olarak öngörüldüğü belirtildi.
Parasal sıkılaştırma sürecinin başlaması ile para siyasetinin aktifliğinin artacağı belirtilerek, yumuşak bir geçiş süreci için sadeleşme siyasetinin kademeli olmasına karar verildiği söz lisandı.
“Küresel enflasyon düşerken, hala uzun periyot ortalamalarının üzerinde seyretmektedir. Son 10 yıllık devirde ortalama enflasyon gelişmiş ekonomilerde yüzde 2,2 ve gelişmekte olan ekonomilerde yüzde 5,6 düzeyinde gerçekleşmiştir. 2023 yılında enflasyonun gelişmiş ekonomilerde yüzde 3,3 ve gelişmekte olan ekonomilerde ise yüzde 8,1 düzeyinde gerçekleşmesi beklenmektedir. Emtia fiyatlarında geçen yıl ortasından itibaren başlayan gerileme eğilimi sürmekle birlikte, Emtia Fiyat Endeksinin mevcut düzeyi son on yılın ortalamasının yüzde 23,2 üzerindedir. Endeks geçen yıl haziran ayında ulaştığı en yüksek düzeye nazaran yüzde 29,4 gerilemiştir. Emsal biçimde geçen yıl nisan ayında ulaştığı zirve noktasına nazaran yüzde 22,0 gerileme kaydeden Ziraî Emtia Fiyat Endeksi son on yılın ortalamasının yüzde 14,3 üzerindedir. Bu durum, besinin tüketici sepeti içerisindeki yüksek hissesi nedeniyle enflasyon üzerinde hala tesirli olmaktadır. 2023 yılında ABD ve Euro Bölgesinde yıl sonu enflasyon beklentisi sırasıyla yüzde 3,0 ve yüzde 3,8 iken; çekirdek enflasyon beklentisi sırasıyla yüzde 4,3 ve yüzde 5,1 düzeyindedir.
Çekirdek enflasyonun ve enflasyon beklentilerinin yüksek düzeyleri global enflasyonun bir müddet daha merkez bankalarının gayelerinin üzerinde seyretmeye devam edeceğini ima etmektedir. Bu nedenle, bütün dünyada merkez bankaları enflasyonu düşürmeye yönelik önlemler almaktadır. Takip edilen 12 gelişmiş ülke merkez bankası son 16 ayda toplamda 123 toplantı yapmış, bu toplantıların 89 adedinde siyaset faizleri artırılmıştır. Birebir devirde takip edilen 15 gelişmekte ülke merkez bankası toplamda 182 toplantı yapmış, bu toplantıların 97 adedinde siyaset faizleri artırılmıştır. Uygulanan para siyasetinin sonuçları finansal şartlara da yansımaya başlamış ve merkez bankalarının finansman ve kredi şartlarındaki sıkılaşmaya yönelik vurguları güçlenmiştir.
Küresel büyüme görünümündeki yatay seyre karşın, görece güçlü talep ve işgücü piyasalarındaki sıkılık devam etmektedir. Türkiye’nin dış ticaret ortaklarının ihracat hisseleriyle yüklendirilen global büyüme endeksi bir evvelki PPK toplantısı devrine kıyasla yatay görünümünü sürdürmüştür. Endeksin 2023 yılı için varsayım edilen büyüme oranı ocak ayındaki taban düzeyin yaklaşık 0,3 puan üzerinde yüzde 1,6 seviyesindedir. Bununla birlikte, 2022 yılında kelam konusu endeksin yüzde 3,5 büyüme oranı ile kıyaslandığında dış talep görünümünde yıllık bazda kayda paha bir yavaşlama gözlenmektedir. Global PMI endeksleri hizmet dalında faaliyetin gücünü koruduğuna, imalat endüstrinde ise eşik bedelin çabucak altındaki yatay seyrin devam ettiğine işaret etmektedir. Mayıs ayı prestijiyle yılın ikinci çeyreğinde global hizmetler PMI endeksi birinci çeyreğe nazaran 3,1 puan artarak 55,4 seviyesine erişmiş, imalat sanayi PMI endeksi 0,1 puan artarak 49,6 olmuştur. Bileşik PMI göstergelerine bakıldığında, mayıs ayında endeksin global seviyede nisan ayındaki düzeye kıyasla 0,2 puan artışla 54,4 olduğu, gelişmiş ülkelerde 53,7 düzeyinde yatay seyrettiği, gelişmekte olan ülkelerde ise 0,7 puan artışla 55,6’ya yükseldiği gözlenmiştir. Çin’de bileşik PMI göstergesi nisan ayına nazaran 2 puan artışla 55,6 seviyesinde gerçekleşirken mayıs ayında endeks gerek imalat gerek hizmetler bölümünde 50 eşik pahasının üzerinde bulunmaktadır. Bununla birlikte, salgın tedbirlerinin gevşetilmesi sonrası hizmetlerdeki toparlanmanın daha besbelli olduğu gözlenmiştir. Başka taraftan, gelişmiş ülke ekonomilerinde finansal şartların tesiriyle iktisadi faaliyetin yavaşlayacağına yönelik beklentiler sürmektedir. Türkiye’nin değerli ticaret ortaklarından Euro Bölgesinde imalat PMI endeksi mayıs ayında 44,8 ile pandemiden bu yana en düşük seviyesine gerilemiştir.
Gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımları haziran ayında, güzelleşen risk algısına bağlı olarak devam etmiştir. Yılbaşından mayıs sonuna kadar pay senedi piyasalarına yaklaşık 46,4 milyar dolar fon girişi olurken, borç senetleri piyasalarından yaklaşık 4,3 milyar dolar fon çıkışı olmuştur. Haziran ayında ise 8,3 milyar doları pay senedi piyasalarına olmak üzere toplam 9,2 milyar dolar fon girişi olmuştur.
Enflasyonun 2023 yılında bir ölçü yükseldikten sonra mali sıkılaştırmanın birikimli tesirlerinin devreye girmesiyle gerileyerek evvel tarihî ortalamalara, sonra da orta vadeli maksada kademeli olarak yakınsayacağı öngörülmektedir. Kredi genişlemesi, maliyet baskıları ve döviz kuru gelişmeleri enflasyon üzerindeki baskıların artabileceğine işaret etmektedir. Enflasyon beklentilerindeki mevcut seyir ve fiyatlama davranışlarındaki bozulma, enflasyon görünümüne dair üst taraflı riskleri canlı tutmaktadır.
Haziran ayı Piyasa İştirakçileri Anketi sonuçlarına nazaran: On iki ay sonrasına ait enflasyon beklentisi yüzde 29,84’ten 0,81 puan artışla yüzde 30,65; gelecek yirmi dört ay sonrasına ait enflasyon beklentisi yüzde 17,74’ten 0,38 puan yükselişle yüzde 18,12; beş yıl sonrasına ait enflasyon beklentisi yüzde 8,22’den 0,15 puan aşağı güncellenerek 8,07 olmuştur.
Kurul, para siyaseti kararıyla birlikte kredi büyümesi ile kredi ve mevduat faizlerine ait tespitlerde bulunmuştur. Finansal istikrar perspektifiyle, hassaslık tahlilleri yapılarak bankacılık sisteminin siyaset faiz oranlarındaki artışlara karşı güçlü ve dayanıklığı olduğu değerlendirilmiştir.
Kredi büyümesi iç talebi artırarak enflasyon üzerinde risk oluşturmaktadır. 16 Haziran 2023 prestijiyle, 2022 yılı sonuna kıyasla ferdi kredi bakiyesi kredi kartlarında yüzde 65,7, taşıt kredilerinde yüzde 63,1, muhtaçlık kredilerinde yüzde 27, konut kredilerinde yüzde 21,3 olmak üzere toplamda yüzde 38,1 oranında artmıştır. Öbür taraftan, son PPK periyodundan bu yana gereksinim kredi büyümesi yavaşlamıştır. Bu gelişmede kredi büyümesine dayalı menkul değer tesisi uygulamasının kapsamının genişletilmesi ve var olan düzenlemeler nedeniyle mevduat faizlerindeki artış tesirli olmuştur.
Kredi ve mevduat faizleri ile siyaset faizi ortasındaki fark bir evvelki PPK devrinde artmıştır. 16 Haziran 2023 haftası prestijiyle daldaki ortalama muhtaçlık kredisi (KMH hariç) faizleri düzenleme öncesi periyoda nazaran 749 baz puan artarak yüzde 41,7 düzeyine yükselmiştir. Türk lirası ticari kredi faizleri yatay bir seyir ile yüzde 14,7 olarak gerçekleşmiştir. Mevduat faizi evvelki PPK periyodundan bu yana 674 baz puan artışla yüzde 30,3’e yükselmiştir. Kur Muhafazalı Mevduat hesaplarında faiz üst tavanının kaldırılmasının üst istikametli tesiri devam etmektedir.
Bu çerçevede Konsey, mali sıkılaştırma ile birlikte mevcut mikro- ve makroihtiyati çerçevenin sadeleştirilmesi süreciyle piyasa düzeneklerinin fonksiyonelliğinin artırılması gerekliliğini değerlendirmiştir.
Kurul siyaset faizini enflasyonun ana eğiliminin gerilemesini ve orta vadede yüzde 5 maksadına ulaşmasını sağlayacak mali ve finansal şartları oluşturacak formda belirleyecektir. Heyet, mevcut para siyaseti çerçevesinin enflasyon görünümü ve üst istikametli riskler göz önüne alındığında yüzde 5 enflasyon amacını gerçekleştirmekten çok uzak olduğu değerlendirmesinde bulunmuştur. Fiyat istikrarındaki bozulmanın makroekonomik istikrarı ve bilhassa finansal istikrarı tehdit ettiğine dikkat çekilmiştir. Bu doğrultuda Konsey, adımları gerektiği vakitte ve gerektiği ölçüde kademeli olarak güçlendirilen bir nakdî sıkılaştırma sürecinin uygulanmasına karar vermiştir. Mali sıkılaştırma sürecinin enflasyon görünümünde besbelli düzgünleşme sağlanana kadar devam etmesi öngörülmüştür.
Politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı yüzde 8,5’ten yüzde 15 seviyesine yükseltilmiştir. Şura alınan bu kararı, dezenflasyonun en kısa müddette tesisi, enflasyon beklentilerinin çıpalanması, fiyatlama davranışlarındaki bozulmanın denetim altına alınması için başlatılan nakdî sıkılaştırma sürecinin birinci adımı olarak öngörmektedir.
Kurul, mali sıkılaştırma sürecinin makroekonomik ve finansal şartlar üzerindeki tesirlerine dair tahlilleri incelemiştir. Faiz artırım senaryolarının enflasyon, kredi büyümesi, kredi ve piyasa faizleri, ekonomik aktivite, beklentiler üzere anahtar makroekonomik değişkenler üzerindeki tesirleri ile bankacılık gerilim testleri değerlendirilmiştir. Enflasyon görünümü bu doğrultuda yeni adımların atılmasını gerekli kılmaktadır.
Enflasyon ve enflasyon eğilimine ait göstergeler yakından takip edilecek ve TCMB, fiyat istikrarı temel gayesi doğrultusunda elindeki tüm araçları kararlılıkla kullanmaya devam edecektir.
Kurul, amaçtan epey uzaklaşan enflasyonun para siyasetinin faal kullanımını gerektirdiği tespitinde bulunmuştur. Nakdî sıkılaştırma sürecinin başlaması ile para siyasetinin aktifliği artacaktır.
Buna ek olarak Heyet, mevcut mikro- ve makroihtiyati çerçevenin makro finansal istikrarı destekleme konusunda zayıf kaldığı ve piyasa düzeneklerinin fonksiyonelliğini olumsuz etkilediği tespitlerini yapmıştır. Bu doğrultuda kelam konusu çerçevede sadeleşme siyaseti benimsenmiştir. Mevcut mikro- ve makroihtiyati çerçeve, piyasa düzeneklerinin fonksiyonelliğini artıracak ve makro finansal istikrarı güçlendirecek halde sadeleştirilecektir. Yumuşak bir geçiş süreci için sadeleşme siyasetinin kademeli olmasına karar verilmiştir. Sadeleşme sürecinde dönüşümün suratı ve sıralaması tesir tahlilleri ile belirlenecektir. TCMB tarafından yapılan düzenlemelere ait tesir tahlilleri kelam konusu çerçevenin tüm bileşenleri için enflasyon, faizler, döviz kurları, rezervler, beklentiler, menkul değerler ve finansal istikrar üzerindeki yansımalarıyla birlikte bütüncül bir bakış açısıyla kıymetlendirilerek yapılacaktır.
Bununla birlikte, fiyat istikrarının sürekliliğini sağlamak gayesiyle, TCMB cari dengeyi güzelleştirecek stratejik yatırımları desteklemeye devam edecektir.
Kurul, kararlarını öngörülebilir, data odaklı ve şeffaf bir çerçevede almaya devam edecektir.